Dr Ilona Cieślak
Sztuczna inteligencja, wirtualna rzeczywistość, rozszerzona rzeczywistość, telemedycyna czy analiza big data to technologie, które mają ogromny potencjał, aby zrewolucjonizować kształcenie kadr medycznych, w tym lekarzy, pielęgniarek, farmaceutów
i innych specjalistów z zakresu nauk o zdrowiu, oferując nowe możliwości, ale również stawiając przed nami liczne wyzwania i bariery. Integracja tych technologii w edukacji medycznej pozwala na personalizację procesu nauczania, co jest jedną z najważniejszych korzyści płynących z ich wykorzystania.
Sztuczna inteligencja potrafi analizować ogromne ilości danych oraz dostosowywać materiały edukacyjne do indywidualnych potrzeb uczących się, co pozwala na skoncentrowanie się na obszarach wymagających poprawy i zwiększa efektywność nauki. Dotychczas przeprowadzone badania naukowe wskazują, że osoby korzystające z systemów opartych na SI osiągają lepsze wyniki w porównaniu do tych, które uczą się przy użyciu tradycyjnych metod, co podkreśla znaczenie personalizacji nauki, dostosowania tempa nauczania oraz indywidualnie dobranych treści edukacyjnych [1].
Wirtualna rzeczywistość (VR) i rozszerzona rzeczywistość (AR) to technologie, które umożliwiają tworzenie realistycznych symulacji medycznych, pozwalających studentom na praktyczne ćwiczenia w bezpiecznym środowisku. Zgodnie z doniesieniami literatury naukowej, osoby korzystające z symulacji VR są lepiej przygotowane do pracy w rzeczywistych warunkach klinicznych, co jest niezwykle ważne w nauczaniu skomplikowanych procedur medycznych, minimalizując jednocześnie ryzyko popełnienia błędów w rzeczywistej praktyce [2]. Wirtualne symulacje pozwalają na wielokrotne powtarzanie scenariuszy, co jest kluczowe w doskonaleniu umiejętności praktycznych.
Telemedycyna, czyli kolejna nowoczesna technologia, umożliwia zdalne konsultacje, monitorowanie stanu zdrowia pacjentów oraz przeprowadzanie szkoleń i warsztatów online, co zwiększa dostępność edukacji medycznej, zwłaszcza w odległych i słabo zaludnionych regionach. Telemedycyna w edukacji medycznej nie ogranicza się jedynie do pasywnego uczestnictwa w wykładach czy seminariach, ale pozwala również na aktywne uczestnictwo w interaktywnych sesjach, gdzie studenci mogą zadawać pytania, dyskutować przypadki kliniczne oraz otrzymywać natychmiastową informację zwrotną. Umożliwia to tworzenie symulacji wirtualnych wizyt lekarskich, gdzie studenci mogą praktykować diagnozowanie i leczenie pacjentów w kontrolowanym środowisku online, co znacznie zwiększa ich przygotowanie do rzeczywistych sytuacji klinicznych. Ponadto, zaawansowane systemy telemedyczne pozwalają na zdalne monitorowanie pacjentów w czasie rzeczywistym, co daje studentom unikalną możliwość obserwacji i analizy dynamiki stanów chorobowych oraz reakcji na leczenie bez potrzeby fizycznego kontaktu z pacjentem. W tym kontekście warto również wspomnieć o telementoringu, który umożliwia doświadczonym specjalistom medycznym nadzorowanie mniej doświadczonych kolegów oraz studentów w czasie rzeczywistym, nawet jeśli znajdują się oni w różnych częściach świata. Telementoring pozwala na zdalne obserwowanie procedur medycznych, udzielanie wskazówek na żywo oraz dzielenie się wiedzą i doświadczeniem w czasie rzeczywistym, co jest szczególnie wartościowe w sytuacjach wymagających natychmiastowej interwencji i wsparcia eksperckiego. Wykorzystanie telemedycyny i telementoringu w edukacji medycznej może znacząco podnieść jakość kształcenia, zapewniając równocześnie dostęp do najnowszych osiągnięć medycznych i technologicznych [3].
Analiza big data to kolejna dziedzina, w której nowe technologie odgrywają kluczową rolę w edukacji medycznej, umożliwiając analizę ogromnych zbiorów danych medycznych, identyfikację wzorców i trendów, które mogą być wykorzystywane w celach edukacyjnych. Dzięki temu studenci mogą uczyć się na podstawie rzeczywistych danych, co zwiększa ich świadomość i przygotowanie do pracy w praktyce klinicznej. Badania wskazują, że wykorzystanie big data w edukacji medycznej pozwala na bardziej precyzyjne i oparte na dowodach podejście do nauczania, co jest niezwykle ważne w nowoczesnej medycynie [4].
Wyzwania związane z wykorzystaniem nowych technologii w kształceniu kadr medycznych
Pomimo licznych korzyści, integracja nowych technologii w edukacji medycznej niesie ze sobą także wiele wyzwań. Jednym z głównych problemów jest brak jednoznacznych standardów i regulacji dotyczących wykorzystania technologii w edukacji medycznej. Jak zauważają specjaliści, brak regulacji utrudnia implementację nowych technologii na szeroką skalę i może prowadzić do nierównomiernego poziomu jakości kształcenia, dlatego konieczne jest wypracowanie międzynarodowych standardów, które zapewnią bezpieczeństwo i skuteczność stosowanych rozwiązań [5].
Opór przed zmianami to kolejny istotny problem, gdyż zarówno studenci, jak i wykładowcy mogą być niechętni do wprowadzenia nowych technologii, zwłaszcza jeśli wiąże się to z koniecznością nabycia nowych umiejętności i zmiany dotychczasowych metod nauczania. Kluczowym elementem skutecznego wdrożenia nowych technologii w edukacji jest odpowiednie przeszkolenie kadry dydaktycznej oraz studentów, a także budowanie świadomości korzyści płynących z nowych technologii [6].
Koszty wdrożenia zaawansowanych systemów, takich jak SI, VR czy AR, również mogą stanowić istotną barierę z uwagi na fakt, że wiele instytucji edukacyjnych nie ma możliwości pokrycia wysokich kosztów implementacji nowych technologii do systemu kształcenia kadry medycznej, szczególnie w krajach o niższych budżetach na edukację. Niejednokrotnie konieczne jest poszukiwanie zewnętrznych źródeł finansowania, w tym współpraca z sektorem prywatnym oraz organizacjami międzynarodowymi, aby umożliwić szerszy dostęp do nowoczesnych narzędzi dydaktycznych [7].
Wyzwaniem dla wykorzystywania nowych technologii w edukacji medycznej mogą być także aspekty etyczne, gdyż automatyzacja niektórych procesów dydaktycznych i klinicznych może rodzić pytania o etyczność takich działań, istnieje bowiem obawa, że nadmierne poleganie na technologii może dehumanizować proces edukacyjny i medyczny. Kluczowe jest zatem zachowanie równowagi pomiędzy wykorzystaniem technologii a bezpośrednim kontaktem międzyludzkim, który jest nieodzowny podczas kształcenia kadr medycznych [8].
Podsumowanie
Nowe technologie mają ogromny potencjał, aby zrewolucjonizować kształcenie kadr medycznych, oferując bardziej spersonalizowane, efektywne i angażujące metody nauczania. Jednakże, aby w pełni wykorzystać te możliwości, konieczne jest sprostanie wielu wyzwaniom, zarówno technologicznym, jak i społecznym. Kluczowe będzie wypracowanie odpowiednich standardów i regulacji, inwestowanie w infrastrukturę oraz edukacja zarówno studentów, jak i nauczycieli akademickich w zakresie korzystania z nowoczesnych technologii podczas kształcenia akademickiego. Integracja nowych technologii w edukacji medycznej to nie tylko kwestia technologii, ale przede wszystkim zmiana podejścia do nauczania i uczenia się, która wymaga otwartości na nowe rozwiązania i gotowości do adaptacji w dynamicznie zmieniającym się świecie.
Literatura
- Maghsudi S, Lan AS, Xu J, van der Schaar M. (2021). Personalized Education in the Artificial Intelligence Era: What to Expect Next. IEEE Signal Processing Magazine. 2021; 38: 37-50.
- Pottle J. Virtual reality and the transformation of medical education. Future Healthcare Journal. 2019; 6(3): 181-185
- Vrettakos C, Gendelman B. Telemedicine education for third- and fourth-year medical students during a pandemic. Pediatrics. 2021; 147 (3_MeetingAbstract): 986
- Khamisy-Farah R, Gilbey P, Furstenau L.B, Sott M.K, Farah R, Viviani M, Bisogni M, Kong J.D, Ciliberti R, Bragazzi N.L. Big data for biomedical education with a focus on the COVID-19 era: an integrative review of the Literature. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2021; 18: 8989
- Khamees D, Peterson W, Patricio M, Pawlikowska T, Commissaris C, Austin A, Davis M, Spadafore M, Griffith M, Hider A, Pawlik C, Stojan J, Grafton-Clarke C, Uraiby H, Thammasitboon S, Gordon M, Daniel M. Remote learning developments in postgraduate medical education in response to the COVID-19 pandemic – A BEME systematic review: BEME Guide No. 71. Med Teach. 2022; 44(5): 466-485
- Malik A.S, Malik R.H. Tips for managing resistance to innovation in medical education. Malaysian Journal of Medicine and health Sciences. 2022; 18(5): 180-189
- Baniasadi T, Ayyoubzadeh S.M, Mohammadzadeh N. Challenges and practical considerations in applying virtual reality in medical education and treatment. Oman Medical Journal. 2020; 35(3): e125
- D’Souza R, Mathew M, Mishra V, Surapaneni K.M. Twelve tips for addressing ethical concerns in the implementation of artificial intelligence in medical education. Med Educ Online. 2024; 29(1): 2330250
Dr n.med. i n. o zdr. Ilona Cieślak
Zakład Edukacji i Badań w Naukach o Zdrowiu, Wydział Nauk o Zdrowiu, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Naukowiec i wykładowca akademicki, specjalista zdrowia publicznego oraz członek międzynarodowych i krajowych zespołów badawczych, realizujących projekty naukowe dotyczące migracji, zdrowia populacji miejskiej czy zdrowia cyfrowego. Zainteresowania naukowe związane są z kwestiami wielokulturowości w systemie ochrony zdrowia, jakością kształcenia na kierunkach studiów z obszaru nauk o zdrowiu oraz wykorzystaniem nowych technologii w procesie dydaktycznym i naukowym.